Οι Ρωμαίοι συσχέτιζαν πάντα την Αρκαδία με την καταγωγή τους. Ρωμαίοι είναι οι κάτοικοι της αρχαίας Ρώμης και κατ΄ επέκταση στην αρχαιότητα οι πολίτες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Στον Μεσαίωνα "Ρωμαίοι" αποκαλούνταν οι Έλληνες, εξ ου και το νεώτερο όνομα "Ρωμιοί" που επικράτησε μέχρι τη σύγχρονη εποχή από τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.
Ο πρώτος που αποφάσισε να μεταναστεύσει σε άλλους τόπους και να κτίσει αποικία, ήταν ο Οίνωτρος, γιος του Λυκάονα. Στην Αρκαδία είχαν γίνει τόσο πολλοί, που δεν μπορούσε η γη να τους θρέψει. Με τις ευλογίες και τη βοήθεια του βασιλιά αδελφού του, Νύκτιμου, ο Οίνωτρος έφτιαξε πλοία, πήρε μαζί του πολλούς Αρκάδες και ανάμεσά τους τον αδελφό του τον Πευκέτιο, κι έβαλε πλώρη για δυτικά. Το πλοίο άραξε στην Απουλία της νοτιοανατολικής Ιταλίας, πρώτοι αυτοί, 17 γενιές πριν από τον Τρωικό πόλεμο, μετά τη λήξη του οποίου ο Αινείας έφυγε από την Τροία και έγινε οικιστής του Λάτιου. Στην Απουλία εγκαταστάθηκε ο Πευκέτιος και έτσι ένα μεγάλο τμήμα της περιοχής ονομάστηκε Πευκετία. Κοντά του έσπευσαν τα αδέλφια του από την Αρκαδία, ο Ίαπυς και ο Δαύνος, οικιστής της Δαυνίας, της περιοχής γύρω από το σημερινό Μπάρι. Ο Οίνωτρος συνέχισε, διέσχισε τον πορθμό της Σικελίας κι έφτασε ως την Αυσονία.
Η περιοχή ονομάστηκε Οινωτρία και από αυτήν, Οινωτρία ονομάστηκε ολόκληρη η χερσόνησος. Πολύ αργότερα, ο βασιλιάς Ιταλός, Πελασγός κι αυτός, ονόμασε τη χώρα Ιταλία. Από τους Αρκάδες αυτούς αποίκους, οι Αβοριγίνες απλώθηκαν σε όλη την Ιταλία. Αβοριγίνες ονομάζονταν οι υπεράκριοι, αυτοί που κατά το Αρκαδικό σύστημα κατοικούσαν στα άκρα, αλλά και οι αυτόχθονες (από το Λατινικό "ab origine" που σημαίνει γνήσιοι, πρωταρχικοί). Κατοίκησαν σε μερικούς από τους λόφους στους οποίους αργότερα κτίστηκε η Ρώμη. Ο Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο πρεσβύτερος, καθώς και άλλοι Ρωμαίοι που έγραψαν γενεαλογίες, ανέφεραν ότι οι Αβοριγίνες ήταν Αρκάδες καθώς και ο επιφανής ιστορικός Μάρκος Τερέντιος Ρεατίνος Ουάρων (116 – 27 πΧ), ισχυριζόταν ότι οι Ρεατίνοι Σαβίνοι ονομάζονταν και ήταν Αρκάδες. Τις ανωτέρω μαρτυρίες επιβεβαιώνει και ενισχύει ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων.
Αλλά και οι πρώτοι βασιλείς της Ρώμης ήταν Ελληνικής καταγωγής. Γράφει επί του προκειμένου ο Πλούταρχος ότι Πελασγοί ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Ρώμης και ονόμασαν την πόλη από την δύναμη (ρώμη) των όπλων τους (Πλουτάρχου, «Ρωμύλος», 1). Αλλά και ο θεωρούμενος Ετρουσκικής καταγωγής βασιλέας της Ρώμης, Ταρκύνιος ο Πρεσβύτερος (Lucius Tarquinius Priscus) ήταν υιός του εξορίστου Δημαράτου, εκ του ευγενούς γένους των Βακχιαδών της Κορίνθου, ο οποίος τον 7ο πΧ αιώνα κυνηγημένος από τον τύραννο Κύψελο, εγκαταστάθηκε στην Ετρουρία και έγινε βασιλέας στην Ετρουρία (Στράβωνος, «Γεωγραφικά» 8,6,20, πρβλ. Τίτος Λίβιος 1,33). Υπάρχουν επίσης αναφορές στην αρχαία γραμματεία για το γεγονός ότι οι πανάρχαιοι πατρογονικοί ιεροί θεσμοί και έθιμα της Ρώμης ήταν Αρκαδικά. Για παράδειγμα, ο Πλούταρχος αναφέρεται στην πανάρχαια Ρωμαϊκή θρησκευτική εορτή των Λουπερκαλίων, που στα Eλληνικά σημαίνει «Λύκια» και αποτελεί ένδειξη της Αρκαδικής προελεύσεως της εορτής, προφανώς εισαχθείσης από τον Εύανδρο (Πλουτάρχου, «Ρωμύλος», 21).
Αλλά και η γλώσσα των Ρωμαίων ήταν Ελληνική. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι οι αρχαίοι Ρωμαίοι αρχικώς ωμιλούσαν Ελληνικά πριν οι Λατινικές λέξεις επικρατήσουν στην ομιλία των Ρωμαίων (Πλουτάρχου, «Ρωμύλος», 15). Επίσης ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς στην «Ρωμαϊκή Αρχαιολογία» γράφει ότι η Λατινική γλώσσα έχει πολλές ομοιότητες με την αρχαία Αιολική, της οποίας πιθανώς αποτελεί εξέλιξη. Καθώς η αρχαία Ρώμη επεξέτεινε την κυριαρχία της στο Λάτιο και την κεντρική Ιταλία, υποτάσσουσα τους γειτονικούς λαούς, ο αρχικός Ρωμαϊκός πληθυσμός ανεμείχθη με Σαββίνους, Ετρούσκους, Τυρρηνούς και σταδιακώς κυριάρχησε το Λατινικό και Ιταλικό στοιχείο. Αξίζει ωστόσο να σημειώσουμε ότι και οι λαοί αυτοί (Ετρούσκοι, Τυρρηνοί) ανήκαν στην ευρύτερη Πελασγική ομοφυλία, όπως αναφέρει ο Στράβων στο 5ο βιβλίο των «Γεωγραφικών» του.
Εκ νέου εγκατάσταση έγινε και αργότερα. Εξήντα χρόνια πριν από τα Τρωικά, όταν στην Αρκαδία βασίλευε ο Αγαμήδης, γιος του Στύμφαλου, ο Εύανδρος, γιος του Ερμή και της Θέμιδας κατά τη μυθολογία, που ζούσε στην περιοχή του Παλλαντίου στα όρια της σημερινής Τρίπολης, αρμάτωσε δύο καράβια και πήγε μετανάστης στην Ιταλία. Βρέθηκε κι αυτός στην περιοχή των λόφων όπου αργότερα κτίστηκε η Ρώμη. Στους εκεί Αβοριγίνες Αρκάδες βασίλευε ο Φαύνος, συνώνυμος του Ρωμαϊκού θεού των δασών και των κοπαδιών, που ταυτίζεται με τον Αρκαδικό Πάνα. Ο βασιλιάς Φαύνος επέτρεψε στους νεοφερμένους συμπατριώτες του να κατοικήσουν σε έναν από τους λόφους. Ο Εύανδρος τον οχύρωσε και τον ονόμασε Παλλαντίνο είτε σε ανάμνηση της μητρόπολης που ξεκίνησαν, είτε από το όνομα του γιου του, Πάλλαντα. Είναι ο Παλλαντίνος λόφος, ο κεντρικός από τους 7 λόφους της Ρώμης. Τιμώντας την Αρκαδική καταγωγή της ονομασίας του λόφου, ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων Αντωνίνος Πίος (138-161), επισκέφθηκε το Παλλάντιο της Αρκαδίας και τον εκεί οικισμό τον μετέτρεψε σε πόλη.
Ο Βιργίλιος ανέδειξε την Αρκαδία σε ένα ποιητικό όραμα, δίνοντας το όνομά της στην ιδέα που, πριν ακόμη από την εποχή του Κρόνου και της Ρέας, θεωρεί υπαρκτό έναν τόπο, όπου η φύση και ο άνθρωπος ως μια ολότητα, η γενετήσια ορμή ως δύναμη δημιουργίας, και η μουσική ως καθαρτήρια εμπειρία, συνθέτουν μια ιδανική, βιωματική προσέγγιση του Θείου. Την ιδέα που δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί άξονα της ανθρώπινης σκέψης. Ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, στα πάντα θεωρούμενα ιερά βουνά, με τους αγνούς, αμόλυντους από το σκεπτικισμό ποιμένες, τη γη των Πελασγών, των μυθικών προγόνων, την Αρκαδία, ο Βιργίλιος την έκανε ιδέα και μύθο. Μύθο λυτρωτικό, νοσταλγικό, που σαν υπόγειο ρεύμα ρέει και διαποτίζει τη σκέψη του Δυτικού κόσμου. Τον σεβασμό των Ρωμαίων προς την Αρκαδία μπορεί να δει κανείς στη «Βασιλική» του Herculaneum, σε μια επιβλητική τοιχογραφία του 65 πΧ, στην οποία ο Ηρακλής στέκεται εμπρός σε μια μεγαλόπρεπη προσωποποίηση της Αρκαδίας, ενώ μια μικρή ελαφίνα θηλάζει τον Τήλεφο και ένας μικρός Πάνας είναι έτοιμος να δείξει την μελωδικότητα της σύριγγάς του.
Νίκος Π. Αϊβαλής (ειδικός δασικής προστασίας)
και
Ελένη Γ. Τριανταφύλλου (ερευνήτρια οικολογικών και ιστορικών θεμάτων)
